waterhyacint_800_Lino_Ignacio_Pixabay

Waterhyacint is opgenomen op de lijst van de Europese exotenverordening. Een gevolg van de overlast die de soort in de warmere Europese landen veroorzaakt. In Nederland overleeft de plant de meeste winters echter niet.

De waterhyacint is een waterplant die afkomstig is uit Zuid-Amerika maar die zich tegenwoordig over een groot deel van de wereld heeft verspreid. Hier zorgt deze op sommige plaatsen voor een groot negatief effect op de inheemse flora en fauna. Ook in Nederland is de plant incidenteel te vinden, maar de waterhyacint is niet winter-hard en overleeft onze winters daardoor niet. In de zomer kan de plant echter snel groeien en in korte tijd kleine stilstaande wateren bedekken.

Herkenning

De waterhyacint is een drijvende waterplant die een hoogte van 50 cm boven waterniveau kan bereiken. Ze heeft glanzende donkergroene bladeren, die in rozetten van 6 tot 10 bij elkaar staan. De bladstelen zijn van binnen sponsachtig en aan de basis opgezwollen. De bloemen zijn blauw tot paars en lijken op de bloemen van een hyacint, maar de planten zijn geen familie. De waterhyacint bloeit van juni tot september.

Ecologie

De waterhyacint groeit in stilstaande of langzaam stromende wateren. Doordat de plant drijft is deze niet gebonden aan een bepaalde waterdiepte en is de plant ongevoelig voor sterke peilfluctuaties. Waterhyacint groeit optimaal in voedselrijke, zonnige wateren.

Verspreiding

Waterhyacint komt oorspronkelijk uit het Amazonegebied in Brazilië. Tegenwoordig komt waterhyacint overal in de tropen voor en bovendien in vele gebieden met een warm klimaat. Vanwege de gevoeligheid voor vorst komen er alleen bestendige populaties voor in gebieden met zachte winters. De optimale temperatuur voor de plant ligt tussen de 28–30°C. Bij temperaturen beneden 10°C stopt de groei. Wanneer de temperatuur langere tijd beneden de 5°C ligt sterft de plant. Binnen Europa komt waterhyacint alleen blijvend voor in Portugal en Spanje.

De waterhyacint is voor het eerst in Nederland waargenomen in 1917 en een tweede vondst dateert uit 1973. Op beide groeiplaatsen stierven de planten tegen de herfst en werden daarna niet meer gezien. De waterhyacint is in Nederland vooral afkomstig uit vijvers van particulieren en verschijnt via deze route ook in openbaar water. Alleen in warme zomers kunnen er lokale vegetaties ontstaan.

Waterhyacint verspreidt zich voornamelijk vegetatief. Ze vermenigvuldigt zich via korte wortelstokken. Hieraan ontwikkelen zich nieuwe plantjes die zich makkelijk afscheiden van de moederplant. Losgeraakte dochterplanten kunnen met de stroming van het water verspreid worden. In stilstaand water kunnen de planten zich door windkracht voortbewegen en zich zo makkelijk uitbreiden. Water-hyacint kan grote hoeveelheden zaden produceren, die tot wel 20 jaar kiemkrachtig blijven.

Waterhyacint verspreiding

Verspreiding waterhyacint 1990 - 2021

Bron: verspreidingsatlas Floron

Bedreiging

De plant kan een zeer dichte vegetatie vormen waardoor de lichtinval in het water minder wordt en zuurstofgebrek ontstaat. Hierdoor wordt het aquatisch ecosysteem verstoord en vormt het een bedreiging voor de inheemse flora en fauna.Waterhyacint wordt wereldwijd als een van de meest schadelijke aquatische exoten gezien. Een soort die waterschappen wel in de gaten moeten houden, om problemen in de toekomst te voorkomen. Door warme temperaturen zal de plant zich steeds verder kunnen verspreiden.

Bestrijdingsmogelijkheden

In Nederland is bestrijding van waterhyacint op dit moment nog niet echt nodig, omdat de plant onze winters niet kan overleven. Alleen bij sterke groei in de zomer zal bestrijding op sommige locaties nodig zijn. In andere landen komt de waterhyacint echter wel veelvuldig voor en is er de afgelopen jaren ervaring opgedaan met diverse bestrijdingsmethoden, zoals chemische bestrijdingsmiddelen, het inzetten van natuurlijke vijanden en mechanische bestrijding. Uiteindelijk blijkt tot op heden alleen een combinatie van methoden uitweg te bieden. En dan nog is definitieve verwijdering van de water-hyacint heel moeilijk.

Chemisch

Een van de manieren om de waterhyacint te bestrijden is met behulp van chemicaliën, zoals herbiciden. Het gevaar hieraan is dat de gevolgen soms grootschalig negatief zijn, waardoor de remedie erger is dan de kwaal. Bij gebieden in de wereld waar echter heel veel overlast is van waterhyacinten is chemische bestrijding soms de nog enig mogelijke effectieve oplossing.

Biologische bestrijding

Omdat de waterhyacint in de meeste Europese landen een exoot is, heeft de plant geen natuurlijke vijanden. Maar deze vijanden zijn er wel in het gebied van herkomst; en bestaan uit Zuid-Amerikaanse snuitkevers, een mot en een schimmel. De inzet van deze dieren heeft wisselend succes.

Mechanische bestrijding

Bij mechanische bestrijding is het belangrijk om zoveel mogelijk fragmentatie te voorkomen. Dit kan worden gedaan door gebruik te maken van een grijper of maaikorf zonder snijfunctie en bij het gebruik van een boot met schroef voorzichtig te varen. De watergang moet na afloop worden gecontroleerd op achtergebleven resten en het gebruikte materiaal moet zorgvuldig op de locatie worden gereinigd om verspreiding te voorkomen. Het maaisel moet altijd worden afgevoerd. Nazorg moet worden gedaan door frequent handmatige verwijdering. Mechanische bestrijding is de enige vorm van bestrijding die tot nu toe in Nederland wordt gebruikt.

Karoline Veenstra, Wetterskip Fryslân

Verschenen in de nieuwsbrief plaagsoorten mei 2016